Zawsze w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja ukazują się w Polsce publikacje podkreślające wagę tego dokumentu w demokratyzacji kultury politycznej w Europie inicjowanej tą konstytucją, jako pierwszą na naszym kontynencie i drugą na świecie.
A tak potoczyły się losy Ustawy Rządowej:
Akt pierwszy - uchwalenie konstytucji:
Konstytucja 3 maja, (Ustawa Rządowa z dnia 3 maja ) uchwalona 3 maja 1791 roku regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nie posiadającej ziemi (gołocie), wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc najgorsze nadużycia pańszczyzny. Konstytucja formalnie zniosła praktycznie nieużywane od 27 lat (od wprowadzenia w1764 roku skonfederowanej organizacji pracy sejmu) liberum veto.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Konstytucja_3_maja
Akt drugi - wypowiedzenie posłuszeństwa konstytucji.
Po uchwaleniu przez Sejm Czteroletni 3 maja 1791 pierwszej konstytucji ustrojowej, część wpływowej magnaterii nie zamierzała poddać się prawom ustanowionym przez tę konstytucję i 14 maja 1792 zawiązała w niewielkim miasteczku Targowicy na kresach konfederację, w celu jej obalenia. Wzięli w niej udział magnaci: generał artylerii koronnej Stanisław Szczęsny Potocki jako marszałek konfederacji koronnej, hetman wielki koronny Franciszek Ksawery Branicki, hetman polny koronny Seweryn Rzewuski, generał Szymon Kossakowski i inni. Sekretarzem konfederacji został publicysta Dyzma Bończa-Tomaszewski. https://pl.wikipedia.org/wiki/Konfederacja_targowicka
W tym encyklopedycznym przypomnieniu pierwszej polskiej konstytucji zmieniającej ustrój Rzeczpospolitej, nie przypadający do gustu szczególnie tym, co tracili znaczenie i władzę w państwie traktowanym, jako ich własny obszar wpływów i przywilejów. Oni właśnie w obronie tychże przywilejów zdecydowali zaprzedać się obcemu mocarstwu buntem przeciw konstytucji założeniem Konfederacji Targowickiej, głównym bodźcem likwidacji państwowości polskiej na 123 lata.
Postępujący rozwój demokratyzacji kultury politycznej spowodował, że wszystkie następne polskie konstytucje zawierały przepisy z bardzo zróżnicowanymi przywilejami społecznymi. Po konstytucji 3 Maja na obszarze polskim obowiązywało (chyba) osiem konstytucji, ale warto przyjrzeć się bliżej tym bardziej współczesnym po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r.
Mała Konstytucja z 20 lutego 1919 r. - ustrój demokracja, najwyższą władzę w państwie stanowił Sejm Ustawodawczy
Konstytucja z 17 marca 1921 r. (marcowa) - władza ustawodawcza: sejm i senat, wykonawcza: prezydenta i rząd, wymiaru sprawiedliwości: niezawisłe sądy;
- dawała przewagę władzy ustawodawczej nad wykonawczą
- równość wobec prawa względem innych obywateli
- nietykalność własności prywatnej
- ochronę życia
- wolność
- tajność korespondencji
- brak cenzury.
Konstytucja z 23 kwietnia 1935 r. (kwietniowa), podpisana przez prezydenta Ignacego Mościckiego.
- państwo na pierwszym planie
- równość wobec prawa
- możliwość rozwoju wartości osobistych
- wolność sumienia, słowa i zrzeszeń, ograniczone jednak przez dobro powszechne
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 22 lipca 1952 r. - miała charakter demokracji fasadowej, pozbawionej suwerennej władzy państwowej narzuconej przez ZSRR.
Konstytucja usankcjonowała wcześniejsze przeobrażenia ustrojowe wprowadzone w większości w drodze ustawodawstwa zwykłego. Celem PZPR, spełniającej kierowniczą rolę w państwie i społeczeństwie była budowa socjalizmu w Polsce. Ważną rolę w realizacji tego celu miała spełnić ustawa zasadnicza z 1952. Jej w znacznej mierze fikcyjny charakter pogłębił rozbieżność między ustrojem konstytucyjnym a ustrojem rzeczywistym Polski Ludowej. Konstytucja PRL uznała państwo za wartość najwyższą, nie zapewniając jednostce ochrony przed wszechwładnym państwem. Ustawodawca uznał, że prawa i wolności jednostki stanowią funkcję nowego ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego.
Mała konstytucja 17 października 1992 r.
- władza ustawodawcza- Sejm i Senat
- władza wykonawcza – prezydent RP i rada ministrów
- władza sądownicza – niezawisłe sądy
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskie z 2 kwietnia 1997 r
- zawiera uroczysty wstęp (preambuła)
- wolność zrzeszania się
- wzmocnienie gwarancji niezawisłości sądów
- ochrona własności i prawo dziedziczenia
- zakaz stosowania kar cielesnych oraz przeprowadzania eksperymentów naukowych bez zgody osoby zainteresowanej
- rozszerza katalog wolności i praw osobistych
- ustaliła podstawy stosunków między państwem a Kościołem i związkami wyznaniowymi, gwarantując ich uprawnienie, autonomię, bezstronność państwa w sprawach światopoglądowych.
http://sciaga.pl/tekst/108642-109-konstytucje-polskie-w-punktach
Obecnie w Polsce jesteśmy świadkami przebudzenia się skrajnych sił politycznych dostrzegających okazję do zaatakowania obecnej konstytucji i wymianę jej na nową, spełniającą oczekiwania inicjatorów zmian w nadziei długotrwałych rządów własnego obozu politycznego, co może zapewnić im tylko konstytucja minimalizująca instytucje kontroli i praworządności państwa na rzecz zwiększonych prerogatyw władczych władz wykonawczych.
PiS ustami prezydenta RP oznajmił Polakom 3 maja, że planują zmianę ustroju III RP na inny niż obecny, choć nie wskazano na jaki. Można jedynie domniemywać na podstawie wcześniejszego projektu konstytucji w redakcji PiS z 2010 r. który zawierał:
*invocatio Dei, czyli zwrot: "W Imię Boga Wszechmogącego"
*wzmacniał stanowisko prezydenta (mógłby odwoływać ministrów)
*likwidował autonomię państwa i Kościoła
*ograniczał władzę samorządów
To pobrzmiewa apetytem PiS na zwiększenie uprawnień władzy wykonawczej (teza ta jest już realizowana osłabianiem sądów i trybunałów) na podobieństwo - o ironio - konstytucji PRL, która uznała państwo za wartość najwyższą, nie zapewniając jednostce ochrony przed wszechwładnym państwem. Ustawodawca uznał, że prawa i wolności jednostki stanowią funkcję nowego ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego.
Uważny czytelnik polskich aktów konstytucyjnych dostrzeże też asygnatę o zwiększeniu roli państw w konstytucji kwietniowej z 1935 r. , którą historia uznała za faszyzującą.
W kontekście obecnych poczynań PiS nazywanych „pełzającą” zmianą ustroju Polski prezydencka zapowiedź zmiany konstytucji musi budzić duży niepokój. To przecież obecny prezydent z niezrozumiałą nonszalancją nie respektuje obecnie obowiązującej konstytucji, której jest stróżem. Taki też niepokój wyrażają weterani opozycji demokratycznej najbardziej zasłużeni bojownicy o demokratyczne oblicze naszego kraju:
Prof. Andrzej Zoll zwraca uwagę, że PiS kolejny raz lekceważąco mija się z obecnie obowiązującą konstytucją, w której zawarty jest tryb jej zmiany. Tylko wcześniej należy przygotować projekt, który można by przedstawić.
Aleksander Hall, historyk, poseł w III RP apeluje aby uczciwi obywatele nie przykładali do tego ręki. Obowiązkiem sił demokratycznych i obywateli, którzy mają poczucie odpowiedzialności za państwo jest obrona obecnej konstytucji. A największym za tym argumentem jest niechęć PiS do konstytucji obecnej i prawne łamańce jej omijania jakże wymownie reprezentowane przez posła PiS Stanisława Piotrowicza b. prokuratora stanu wojennego i aktywisty PZPR aż do upadku PRL.
Warto też przypomnieć nieposłuszeństwo wypowiedziane Konstytucji 3 Maja przez Konfederatów Targowickich, którzy zawiązali tę zdradę odmową jej podporządkowania się.
Lekkomyślne dzisiaj inwektywy określane „Targowicą” wypowiadane pod adresem opozycji broniącej konstytucję z 1997 r. jest wielce nietrafna w zestawieniu z faktem kto tej konstytucji nie respektuje!
Kończę moją okolicznościową patriotyczną zwrotką:
O biedny narodzie bądź sobą nareszcie,
Nie daj sobie wmówić, że Polska jest twoja,
Uwierz, że nie ona tobie jest oddanie winna,
Lecz ty jej lennikiem jesteś wiecznym,
Służ jej zawsze i oddanie, bo nie ona jest dla ciebie
- TO JESTEŚ DLA NIEJ -
